اجماع سکوتیاجماع سکوتی به به دست آوردن اتفاق فقیهان در مسئله‌ای از سکوت آنان، در برابر فتوای گروهی از فقها در آن مسئله گفته می شود. از این عنوان در اصول فقه بحث کرده‌اند. اجماع سکوتی به ادعای اجماع به سبب اظهار نظر بعضی از مجتهدان و سکوت دیگران اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاجماع سکوتی، مقابل اجماع صریح می‌باشد و به این معنا است که بعضی از مجتهدان یک عصر - به خصوص مجتهدان معروف - در مورد یک مسئله نظر بدهند و مجتهدان دیگر بعد از شنیدن آن نظر، در مقابل آن ساکت باشند و آن را انکار ننمایند. ۲ - دیدگاه اصولیون شیعهاصولیون شیعه، متعرض این اجماع نشده‌اند، ولی ظاهراً چنین اجماعی در نزد آنان حجت نیست، زیرا با سکوت، نمی‌توان قولی را به کسی نسبت داد و در اجماع سکوتی اتفاق و اجماع علما محرز نیست. ۳ - دیدگاه اهل سنتحجیت این اجماع، در نزد اهل سنت نیز مورد اختلاف است؛ مالکیه و شافعیه اجماع سکوتی را معتبر نمی‌دانند، ولی حنفیه و حنابله آن را یکی از مصادیق اجماع دانسته و به حجیت قطعی آن حکم می‌دهند. [۳]
منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص۲۰۰-۱۹۹.
[۴]
اصول الفقه، خضری، محمد، ص۳۱۶.
[۵]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۱، ص۵۵۲.
[۶]
الوجیز فی اصول الفقه، زحیلی، وهبه، ص۵۲-۵۰.
[۸]
الاجتهاد اصوله و احکامه، بحرالعلوم، محمد، ص۷۶.
[۹]
المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، غزالی، محمد بن محمد، ج۲، ص۲۴۶.
[۱۰]
انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۲۰۲.
[۱۱]
انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۲۱۳.
[۱۲]
اصول الفقه، ابوزهره، محمد، ص۱۹۲.
۴ - علت عدم حجیت اجماع سکوتیمعروف میان اصولیان عدم حجیت اجماع سکوتی است؛ زیرا منشأ سکوت، جز رضایت ممکن است تقیه، جهل به حکم، غفلت از آن یا عاملی دیگر باشد. ۵ - حجیت اجماع سکوتیاگر در موردی سکوت فقها در مسئله‌ای عام البلوی به گونه‌ای باشد که عادتاً احراز رضایت آنان به حکمی محسوب گردد، علم عادی به اتفاق آنان حاصل می‌شود. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۹۰، برگرفته از مقاله «اجماع سکوتی». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۷۷. |